Hoe Nederland over de circulaire financieringskloof getrokken kan worden
De Nederlandse economie zal volgens het Grondstoffenakkoord in 2050 al volledig circulair moeten zijn. De manier waarop dit gaat gebeuren is alleen grotendeels nog een vraagteken. Het hangt af van nieuwe ideeën van beleidsmakers, bedrijven en de wetenschap. Krijgen circulaire ondernemers voldoende financiering en kunnen innovaties niet effectiever gestimuleerd worden? De omslag naar de circulaire economie staat in nog de kinderschoenen en daarom pleit ik voor gerichtere stimulatie van startende circulaire ondernemers.
Recyclen slechts één circulaire strategie
Nog steeds denken veel mensen bij de circulaire economie alleen aan recyclen. Dit is slechts één van de in totaal negen circulaire strategieën die onderling sterk verschillen in de mate waarmee materiële waarde wordt behouden. Dit wordt verduidelijkt met de R-ladder van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), die de strategieën categoriseert en rangschikt op circulariteit:
Bron: PBL (Circulaire economie: innovatie meten in de keten)
De twee strategieën met de laagste circulariteit, Recycle en Recover, zijn inmiddels ver doorgedrongen in onze economie, maar lossen het probleem van de productie van afval in de lineaire economie eigenlijk niet op. De hoogste circulaire strategieën (Refuse, Rethink en Reduce) leiden tot het behoud van veel meer materiële waarde (en minder milieudruk) en betreffen de meest radicale nieuwe ideeën die zijn gericht op slimmer gebruik en vervaardiging van producten: echte oplossingen voor waardecreatie zonder afval in een circulaire economie. Denk bijvoorbeeld aan leaseconstructies Het merk MUD Jeans biedt als eerste merk recyclebare spijkerbroeken aan met een leaseabonnement. Omdat zulke strategieën sterk verschillen van de huidige verdienmodellen, is het een stuk moeilijker voor bedrijven om hiermee succesvol de markt te betreden, ervaarde ook MUD Jeans. , waardoor producten ontworpen worden om langer mee te gaan en het loont om ze te repareren.
Ook Reuse, Repair, Refurbish en Remanufacture vereisen hele vernieuwende businessmodellen om de levensduur van producten te verlengen, die sterk verschillen van het nog dominante lineaire model. Hierdoor is het een stuk moeilijker voor hoge circulaire strategieën om een afzetmarkt en investeerders te vinden. De grote technologiebedrijven voelen nog weinig voor deze strategieën en werken ze tegen. Ze worden er zelfs van beschuldigd hun producten op een manier te maken dat ze slecht te repareren zijn en op korte termijn stuk gaan, om er zo meer van te kunnen verkopen.
Financieringskloof verspert de weg naar circulaire economie
Omdat het concept van de circulaire economie nog relatief onbekend is, zijn er nog maar weinig succesverhalen bekend. Er zijn vooral nog weinig bedrijven die hun hogere R-strategieën op de lange termijn hebben bewezen. Hoewel deze circulaire initiatieven de grootste potentiële impact hebben, worden investeringen hierin daarom als risicovoller beschouwd. Daarnaast passen de impact en cashflow, die circulaire businessmodellen op de lange termijn genereren, niet bij de huidige beloningsstructuren en de door investeerders gewenste korte terugverdientijd. Hierdoor trekken investeringen die op de lange termijn een veel grotere impact hebben aan het kortste eind. Circulaire ondernemers worden daardoor belemmerd in hun ontwikkeling wat weer leidt tot een tekort aan investeringsmogelijkheden in de circulaire economie voor geïnstitutionaliseerde beleggers die wél bereid zijn om verder gevorderde ondernemingen te financieren. Het is een vicieuze cirkel die doorbroken moet worden door ondernemingen die toch weten te ontwikkelen en daardoor het succes van circulaire businessmodellen kunnen aantonen.
Overheid als eerste schaap over de dam
De overheid speelt een belangrijke rol bij het oplossen van deze financieringskloof. Door de opkomst van radicale circulaire innovaties te subsidiëren heeft de overheid de positie om een verschuiving van private investeringen naar de circulaire economie te stimuleren. Eenmaal doorontwikkeld zullen circulaire ondernemingen namelijk aantrekkelijker worden voor beleggers, zeker als vergelijkbare initiatieven zich ook al op de markt hebben bewezen. Om de doelstellingen te halen zou de overheid daarom meer financiering beschikbaar moeten stellen om de private investeerders mee te trekken in de circulaire economie.
Nu nog ontoereikende regelingen
Jammer genoeg zijn de huidige subsidieregelingen momenteel nog onvoldoende gericht op het oplossen van de financieringskloof. Binnen het COVID-19 herstelfonds REACT-EU is de circulaire economie bijvoorbeeld een belangrijk thema, maar het voorziet niet in oplossingen voor de kloof, omdat het fonds inzet op projecten in een ver gevorderde fase. Om dezelfde reden schiet bijvoorbeeld ook de Nederlandse DEI+ tekort.
Generieke innovatiesubsidies daarentegen, ontbreken aan focus op de circulaire economie, omdat projecten hiervoor concurreren met allerlei andere initiatieven. De MIT-regeling, gericht op startende en kleine ondernemers, ontbreekt daardoor bijvoorbeeld aan effectiviteit bij het verhelpen van de financieringskloof. Verder stimuleert de MIA \ Vamil investeringen in milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen om materiële waarde te kunnen terugwinnen en circulair te kunnen bouwen. Het fiscale voordeel dat bedrijven hiermee kunnen behalen zal echter niet bijdragen aan de opkomst van bedrijven met vernieuwende circulaire businessmodellen.
Subsidie die een brug slaat over de kloof
Een aparte subsidieregeling die zich specifiek richt op de stimulering van jonge circulaire ondernemingen en mkb’ers kan een effectieve oplossing zijn voor de financieringskloof. Het zal voor een groep bedrijven een steun in de rug kunnen bieden om zich te ontwikkelen en hun circulaire strategieën op de markt te zetten. Als resultaat zal een bredere vertegenwoordiging van circulaire bedrijven in Nederland ervoor moeten zorgen dat private investeerders het vertrouwen krijgen in circulaire bedrijfsmodellen, waarmee de financieringskloof kan worden gedicht.
Voor een effectieve transitie naar een circulaire economie is het wel van belang dat bedrijven hoge R-strategieën gaan toepassen. Door een onderscheid te maken op basis van de R-strategieën zouden de projecten met de hoogste circulariteit een voorrangspositie kunnen krijgen, omdat zij momenteel de meeste moeite hebben met het aantrekken van investeringen en het betreden van de markt. Bovendien bereiken de meest radicale initiatieven de grootste impact en zijn daarom het belangrijkst voor het stimuleren van de omslag naar een circulaire economie.
Tot slot
De versperring van de transitie naar een circulaire economie door de financieringskloof moet opgeheven worden en ik ben van mening dat de overheid hiervoor een tandje moet bijschakelen. Als Nederland haar ambities voor een volledig circulaire economie in 2050 wilt waarmaken zullen gerichtere instrumenten (zoals bovengenoemd) sterk overwogen moeten worden.
Meer informatie of advies?
Wilt u hierover sparren? Of heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel? Of bent u benieuwd naar de subsidiekansen voor uw organisatie met betrekking tot circulair ondernemen? Ik beantwoord graag al uw vragen. Neem gerust contact op via p.krom@hezelburcht.com of laat uw vraag achter via het onderstaande formulier.
Laat uw gegevens achter
Of bel direct naar: 088 495 20 00
