Afgelopen juli heeft minister Harbers (minister van Infrastructuur en Waterstaat (I&W)) de Tweede Kamer geüpdatet over de stand van zaken van de toekomstige vrachtwagenheffing Met de invoering van de vrachtwagenheffing gaan binnenlandse en buitenlandse vrachtwagens per gereden kilometer betalen voor het gebruik van de Nederlandse wegen. De netto-opbrengst uit de vrachtwagenheffing zal in overleg met de vervoerssector worden teruggesluisd voor innovatie en verduurzaming van de vervoerssector. en het concept-meerjarenprogramma ‘Verduurzaming en Innovatie Vervoerssector 2026-2030. De transitie naar een duurzame en meer innovatieve wegtransportsector is een belangrijk thema voor de Nederlandse overheid. Subsidies zijn hierin een cruciaal instrument om deze verandering te realiseren. In dit artikel bespreken we de opzet van het concept-meerjarenprogramma ‘Verduurzaming en Innovatie Vervoerssector 2026-2030’ en de rol die subsidies hierin spelen vanaf 2024. We gaan dieper in op de verschillende maatregelen en hoe deze bijdragen aan de verduurzaming en innovatie van de sector.

De rol van subsidies in de verduurzaming en innovatie van de transportsector

Subsidies vormen een belangrijk instrument om duurzame innovatie in de transportsector te stimuleren. Subsidies helpen bedrijven om sneller de overstap te maken naar schonere transportmethoden, of om innovatieve technologieën te implementeren. Subsidies spelen een cruciale rol in het behalen van onze klimaatdoelstellingen. Op dit moment zijn er verschillende subsidieregelingen die verduurzaming en innovatie stimuleren bij wegvervoerders. Hiervoor zijn de nationale subsidies EIA, MIA, AanZET en de WBSO het meest bekend, maar er kan ook breder gekeken worden naar regelingen vanuit provincies, gemeentes en de EU. Op alle beleidsniveaus worden subsidies ingezet om (lokale) doelstellingen te realiseren.

De vrachtwagenheffing en opbrengst terugsluizen via subsidies

In Nederland wordt de vrachtwagenheffing vanaf 2026 ingevoerd. Deze heffing is in het leven geroepen om verduurzaming van de transportsector te versnellen. De heffing wordt berekend op basis van de CO₂-uitstoot van een vrachtwagen. Het unieke aan de Nederlandse aanpak is dat de netto-opbrengst van deze heffing wordt teruggesluisd naar de vervoerssector in de vorm van subsidies. Deze teruggesluisde gelden, oftewel de subsidies, gaan de sector helpen met verduurzamen en innoveren. Hoe dit gedaan gaat worden, wordt beschreven in het meerjarenprogramma ‘Verduurzaming en Innovatie Vervoerssector 2026-2030’ wat naar verwachting als definitieve versie gepubliceerd wordt rond Prinsjesdag 2024.

Concept-meerjarenprogramma Verduurzaming en Innovatie Vervoerssector

Het concept-meerjarenprogramma ‘Verduurzaming en Innovatie Vervoerssector’ is opgesteld door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en verschillende vervoersorganisaties. Dit programma beschrijft hoe de opbrengst van de vrachtwagenheffing vanaf 2026 wordt geïnvesteerd in verschillende maatregelen om de sector te verduurzamen en te innoveren.

Een belangrijk aspect van het meerjarenprogramma is de mogelijkheid van voorfinanciering. Met voorfinanciering kunnen de maatregelen al in 2024 van start gaan, in plaats van 2026. Dit betekent dat de transitie naar een duurzamere transportsector eerder kan beginnen, en wat moet resulteren in grotere effecten op het gebied van emissiereductie in de sector.

Maatregelen binnen het conceptprogramma

Het conceptprogramma bestaat uit verschillende maatregelen met allemaal een eigen doel, een doel dat bijdraagt om de transportsector te verduurzamen en innovatiever te maken. Maatregelen zijn gericht op het stimuleren van batterij-elektrisch vrachtvervoer, waterstof vrachtvervoer en het optimaliseren van de logistieke keten door het behalen van een hogere beladingsgraad en kilometerreductie.

Tabel 1: Verdeling voorziene bruto terugsluisgelden per maatregel en per jaar (bedragen in miljoenen euro’s)

Bron: Terugsluis vrachtwagenheffing (internetconsultatie.nl)

Doelstelling: meer batterij-elektrisch vrachtvervoer

Een belangrijk onderdeel van het meerjarenprogramma is het ondersteunen van batterij-elektrisch vrachtvervoer. Dit gebeurt onder andere via een aanschafsubsidie voor zero-emissietrucks (AanZET), een subsidieregeling voor semipublieke en private logistieke laadinfrastructuur en een subsidie voor de uitrol van Electric Road Systems (ERS).

De AanZET subsidie

De AanZET bestaat al en zal niet drastisch veranderen aangezien het door Panteia beoordeeld wordt als een efficiënte en effectieve regeling. Desalniettemin scoort het laag op gelijke kansen vanwege het beperkte budget en de oneerlijke concurrentie die het daarmee in de hand speelt.

Subsidieregeling semipublieke en private logistieke laadinfrastructuur

Het ministerie van I&W ambieert om op 1 juli 2024 een subsidieregeling voor semipublieke en private logistieke laadinfrastructuur te openen. Deze regeling moet bijdragen aan de uitrol van private en semi-private laadinfrastructuur voor emissieloos vrachtvervoer tegen 2050. Het subsidieprogramma bestaat uit twee onderdelen: advies over de aanleg van laadinfrastructuur en de realisatie ervan met subsidie. Het doel is om ervoor te zorgen dat private laadinfrastructuur geen obstakel vormt voor de toename van emissieloze vrachtwagens, met name voor zero-emissie zones. Daarnaast wordt gekeken naar maatregelen om de schaarse capaciteit op het elektriciteitsnetwerk optimaal te benutten, zoals slim laden, gedeelde laadhubs en opslag- en accusystemen. En wordt er gekeken naar mogelijke stimulering van maatregelen bij onvoldoende netcapaciteit.

Electric Road Systems (ERS)

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onderzoekt op dit moment de mogelijkheden van Electric Road Systems (ERS) in Nederland. Het ERS-systeem maakt het mogelijk om batterij-elektrische vrachtwagens op te laden tijdens het rijden via een bovenleiding en pantograaf, vergelijkbaar met een trein. Vanaf 2025 wordt er geld gereserveerd vanuit de terugsluis in afwachting van de uitkomsten van haalbaarheidsstudies en gesprekken met stakeholders. Als uit verdere haalbaarheidsstudies in 2024 blijkt dat een ERS-traject economisch rendabel en haalbaar is, worden de gereserveerde gelden gebruikt als medefinanciering. Het ministerie gaat zich ook inspannen om publieke financiering van regionale overheden en de Europese Unie voor ERS binnen te halen. Een ERS-traject van ongeveer 100 kilometer kost meer dan € 320 miljoen, waarbij de totaal benodigde middelen afhankelijk zijn van het gekozen traject. Een behoorlijke investering dus!

Doelstelling: meer waterstof vrachtvervoer

Waterstof in Mobiliteit

Een andere doelstelling is het stimuleren van vrachtvervoer dat gebruik maakt van waterstof. Dit zal gedaan worden door middel van een stimuleringsregeling voor waterstoftankinfrastructuur en -voertuigen. Deze maatregel is al aangekondigd als ‘Waterstof in Mobiliteit’ en het ministerie van I&W hoopt deze in het voorjaar van 2024 te openen. Het budget komt vanuit de vrachtwagenheffing, maar er is ook geld vrijgemaakt uit het Klimaatfonds. Het verwachtte totale budget van deze subsidie komt dan uit op € 125 miljoen.

De subsidie Waterstof in Mobiliteit ondersteunt een deel van de kosten voor investeringen die niet rendabel zouden zijn zonder de subsidie. Samenwerkingen tussen vrachtwagenfabrikanten, de logistieke sector en tankstation-exploitanten kunnen gebruik maken van de subsidie. Het uiteindelijke doel is om binnen 3 tot 4 jaar een landelijk dekkend netwerk van publieke waterstoftankstations te realiseren dat voldoet aan de Europese regelgeving en voldoende vraag heeft om exploitatie mogelijk te maken. Het budget voor de regeling is gereserveerd tot en met 2028, omdat tegen die tijd naar verwachting voldoende tankinfrastructuur is gerealiseerd. Vanaf dat moment gaat de subsidie investeringen in waterstofvrachtwagens ondersteunen.

Naar verwachting dekt de subsidie maximaal 80% van de meerprijs van waterstofvrachtwagens en maximaal 40% van de meerkosten voor een waterstoftankstation. Zo’n waterstoftankstation moet voldoen aan de AFIR technische specificaties. De maximale subsidiepercentages worden naar alle waarschijnlijkheid bepaald door de bedrijfsgrootte. De subsidie wordt aangevraagd door een consortium van een waterstoftankstation (bestaand of gepland) exploitant en wegvervoerders die waterstofvrachtwagens willen aanschaffen. De maximale subsidie per consortium aanvraag wordt waarschijnlijk € 5 miljoen per project.

Doelstelling: het optimaliseren van de logistieke keten

Tot slot is er binnen het programma aandacht voor het optimaliseren van de logistieke keten. Dit gebeurt onder andere door middel van de twee volgende ‘sporen’, waarbij spoor 1 gericht is op samenwerking in de keten en spoor 2 op een “meten is weten”-benadering. De verdeling van het budget over de twee sporen moet nog bepaald worden. Deze regelingen gaan pas van start in 2025.

Samenwerken in de keten

Bedrijven die gezamenlijk ideeën hebben om kilometers te verminderen kunnen de Samenwerken in de keten subsidieregeling aanvragen om deze ideeën uit te werken tot een Plan van Aanpak (PvA). In het PvA wordt beschreven hoe het consortium de samenwerking in de keten gaat verbeteren met concrete doelen zoals het verminderen van leegrijden, het reduceren van gereden kilometers of het verminderen van CO₂-uitstoot. De plannen worden gerangschikt op basis van de grootste kilometerreductie tegen de laagste kosten. De geselecteerde consortia ontvangen subsidie om hun plannen uit te voeren.

Meten is weten

De Meten is weten regeling, wordt een kennisvoucher voor bedrijven. Bedrijven kunnen gebruik maken van een kennisvoucher om een nulmeting van hun CO₂-uitstoot te laten uitvoeren. Deze meting kan vervolgens worden gebruikt om een benchmark uit te voeren. Hiermee krijgt het bedrijf inzicht in hoe de CO₂-uitstoot van het bedrijf zich verhoudt tot andere bedrijven in dezelfde sector. Bedrijven met een CO₂-nulmeting kunnen ook aanspraak maken op een kennisvoucher voor advies om de efficiëntie te verbeteren. Het advies moet concrete verbeterstappen bevatten die meetbaar effect hebben op de logistieke efficiëntie van het bedrijf.

Conclusie van het concept-meerjarenprogramma

Het concept-meerjarenprogramma ‘Verduurzaming en Innovatie Vervoerssector 2026-2030’ maakt duidelijk hoe belangrijk subsidies zijn voor het verduurzamen en innoveren van de transportsector. Door de opbrengst van de vrachtwagenheffing te investeren in verschillende maatregelen, kan de transitie naar een duurzamere transportsector versneld worden. Het is daarbij van belang om de juiste afwegingen te maken en te kijken waar de investeringen het meeste effect hebben. Met het oog op de klimaatdoelen blijft het cruciaal om te blijven investeren in duurzaamheid en innovatie in de transportsector. Wilt u meer weten over de ontwikkelingen van bovenstaande subsidies of advies hoe u dit kan integreren in uw verduurzamingsstrategie neem dan vooral contact op met onze transportspecialisten!

Neem contact op
Of bel direct naar: 088 495 20 00